Kaya tırmanışı, her ne kadar uzaktan bakıldığında “güç, dayanıklılık, cesaret” odaklı olduğu veya uzun boylu olmanın “daha yükseğe tırmanmak” için büyük bir avantaj olduğu düşünülse de bunlar birer ön yargıdan ibarettir. Kaya tırmanışı, genel olarak bu kavramların da etkili olduğu hem fiziksel hem de zihinsel bir spordur. Bizler de kaya tırmanışının uzaktan göründüğü gibi ulaşılmaz ve zor bir spor olmadığını göstermek amacıyla sizlerden gelen ve herkesin aklını kurcalayabilecek sıkça sorulan sorular ve cevaplarını bu yazımızda bir araya getirdik. 

Keyifli okumalar dileriz!

Kaya tırmanışına nasıl başlayabilirim?

Tırmanışa başlamak için en çabuk ve etkili yol, bulunduğunuz şehirde eğer varsa bir tırmanış salonuna gitmektir. Bu salonlarda tırmanış kursları ile bilgi alabilir veya kendi araştırmalarınız doğrultusunda spora başlayabilirsiniz. Bizim tavsiyemiz eğer maddi durumunuz da buna el veriyorsa bir eğitmen eşliğinde başlamanızdır. Bulunduğunuz şehirde bir tırmanış salonu yoksa dağcılık kulüplerine üye olabilir, onların yönlendirmesiyle bu eğitimlere başlayabilirsiniz. Önümüzdeki dönemde Macerita'nın sizlere sunacağı teorik & pratik derslere ve turlara katılarak kaya tırmanışına başlayabilirsiniz!

Daha ayrıntılı bilgi edinmek için Macerita Akademi: Kaya Tırmanışı sayfamızdaki Nasıl Başlanabilir? başlığına göz atabilirsiniz.

Kaya tırmanışı yapabilmek için kilo, boy gibi etmenler ne kadar önemlidir?

Kaya tırmanışı sporu için kaç kiloda olduğunuz veya ne kadar uzun olduğunuz tırmanış becerinizi etkileyen ana sebeplerden değildir. Bunlardan daha önemli olan etmenler ise tırmanış tekniğiniz, özellikle uzun rotalarda dayanıklılığınız ve ihtiyacınıza göre yaptığınız antrenmanlar ile ne sıklıkla tırmandığınızdır. Yine de eğer bu spor için nispeten kilolu olduğunuzu düşünüyorsanız ve tırmanışa başlayıp bir süre tırmandıysanız, bir noktadan sonra kendinizi daha da geliştirmek ve performansınızı artırmak için kilo vermenin gerekli olabileceğini belirtmekte fayda var. Bir diğer etmen olan uzunluk ise tırmanılacak rotaya göre avantaj veya dezavantaj oluşturabilir. Örneğin, her ne kadar uzun boylu birinin rahatlıkla tırmanacağını ve rotayı tamamlayacağını düşünseniz de rotanın tarzına göre (örneğin, daha kısa aralıklarla hamle yapmayı veya rotada küçülmeyi gerektiren rotalarda) kısa boylu bireyler aynı rotada daha iyi performans sergileyebilirler.

Yükseklik ve düşme korkum var, yine de kaya tırmanışı yapabilir miyim?

Bizim de pek çok arkadaşımız en başlarda yükseklik korkuları olduğu için tırmanıştan çekiniyorlardı fakat uygun rota seçimi ve tırmanış partneri desteği ile zamanla bu korkunun üstesinden gelinebilir. Ayrıca başka bir yöntem olarak aşağı bakıp ne kadar yüksekte olduğunuzu görmek yerine daha çok yukarı, tırmandığınız yöne doğru bakabilirsiniz. Tavsiyemiz, güvenli yerlerde bol bol düşme çalışması yapmanız.

İlginizi çekebilir: Kaya Tırmanışı ve Korku 

Spor geçmişim yok ve 24 yaşındayım.  Başlamak için geç mi?

Sadece tırmanış özelinde değil, çoğu spor dalı için yaş bir engel değildir. Belki profesyonel bir atlet olamazsınız ancak doğru yönlendirme ile oldukça iddialı işlere imza atabilirsiniz. 50 yaşında tırmanışa başlayıp gayet yüksek dereceleri tırmanan tırmanışçıların öykülerine internette rastlayabilirsiniz. Burada dikkat etmeniz gereken aceleci olmamak, gelişimin yavaş ve emin adımlarla gerçekleştiğine emin olmaktır.

Malzemeleri nereden veya nasıl temin edebilirim?

Ekipmanları görece küçük outdoor ürünleri satan dükkanlardan ya da birkaç büyük zincir spor malzemesi satan yerlerden temin ediyoruz. Küçük dükkanlarda (örneğin İstanbul özeli için, Karaköy-Necatibey Caddesi yakınlarındaki dükkanlar) gidip elden almak ve fiyat konusunda konuşmak önerilir. Özellikle teknik malzemeler kur farkından dolayı çok pahalı. Bu sebeple kulüplerde çoğu zaman ortak malzeme kullanımı veyahut ödünç alarak kullanma oluyor. Bir diğer hesaplı seçenek ise Decathlon. Son yıllarda doğa sporlarının Türkiye’de yaygınlaşmaya başlaması ile ulaşılabilecek ekipman çeşitliliği de arttı. Decathlon da bu ekipmanları nispeten uygun fiyata sağlayan mağaza zincirlerinden bir tanesi. 

Sırt çantası ve tırmanış ayakkabısı seçimini nasıl yapmalıyım?

Çanta ve ayakkabı seçiminde satın alacağınız malzemeleri önce denemeniz önemlidir. İhtiyacınıza göre çanta seçerken, uzun süre boyunca sırtınızda ağır yükleri taşıyacaksanız özellikle omuz ve bel askılarında konfor ve yastıklama ilk dikkat etmeniz gereken etmendir. Bu çantalar, markaların asıl satış yaptıkları coğrafyalara ve değişen vücut tiplerine göre farklı tasarımlara sahip olabilir. Bu sebeple satın almadan önce, çanta modellerini denemeniz kısa ve uzun üst vücut tiplerine göre tasarlanmış çantalarda karşılaşacağınız sorunların önüne geçebilir. Kadın ve erkek modellerinde özellikle göğüs askıları farklılık gösterir: kadın modellerinde göğüs askıları daha geniş ve yukarıda konumlandırılmıştır. Eğer ekspedisyon çantası satın alacaksanız da çanta üzerinde malzeme askıları bulunması, özellikle ip hattına bağlı olduğunuz durumlarda emniyet malzemelerini asma kolaylığı sağlayabilir. 

Tırmanış ayakkabıları ise tırmanış tipine, tırmanışçının seviyesi ve ihtiyacına göre değişir. Sert tabanlı ayakkabılar sert kaya tiplerinde daha iyi burun basışı sağlarken daha düşük yüzey sürtünmesine sahiptirler. Yumuşak tabanlı ayakkabılar ise burun basışlarında daha düşük performanslıdır ancak denge tırmanışlarında yüzeylerde daha çok sürtünme sağlarlar. Tırmanışçı daha negatif rotalara tırmanacaksa daha agresif (yandan bakıldığında bükük duran C şekilli tabana sahip ayakkabılar) ayakkabılar seçerken, düz ve uzun duvarlarda daha düz tabanlı ayakkabılar seçmelidirler. Özellikle yeni tırmanışçıların agresif yapıdaki ayakkabıların kullanımında zorluk yaşadığı bilinmektedir. Bu sebeple rota tipinden bağımsız düz tabanlı ayakkabılara yönelmelidirler. Sert tabanlı ayakkabılar daha uzun ömre sahipken yumuşak tabanlı ayakkabılarda taban ömrü de daha kısadır.

Türkiye'de nerelerde kaya tırmanışı yapabilirim?

Türkiye kaya tırmanışı bölgeleri bakımından en zengin ülkelerden biri olarak nitelendirilebilir: İzmir’den Van’a, neredeyse her bölgesinde çeşitli türlerde tırmanış imkanı sunan kaya tırmanış bahçeleri bulunuyor ve her geçen yıl bir yenisi daha tırmanış severlerle buluşuyor. Hatta bu tırmanış bahçelerinden bazıları dünyanın farklı yerlerinden gelen tırmanışçıları ağırlıyor. Türkiye’de en çok ziyaret edilen tırmanış bölgeleri arasında ise Geyikbayırı (Antalya), Aladağlar (Niğde-Kayseri-Adana), İstanbulluların arka bahçesi olarak adlandırılan Ballıkayalar (Kocaeli), Kaynaklar (İzmir), Bafa Gölü (Muğla), Olimpos (Antalya) ve Karakaya (Eskişehir) bulunuyor.

‍

İlginizi çekebilir: Türkiye'deki En Popüler 10 Kaya Tırmanışı Bölgesi 

Kaya tırmanışını aktif yapabilmek için kulüplere üye olmayı tavsiye eder misiniz? Ve hangi kulüpler?

Üniversite öğrencileri veya mezunları üniversitedeki dağcılık/tırmanış kulüpleri ile iletişime geçebilir ve üyelik süreçleri, ortak malzeme kullanım şartları ve faaliyet planı gibi konular hakkında bilgi alabilirler. Üniversite kulüpleri haricinde çevredeki yerel dağcılık/kaya tırmanışı/doğa sporları kulüpleri ile tanışıp uygun bulduğunuz bir topluluk ile tırmanışa başlayabilirsiniz. Yeterli deneyim ve donanım ile bir tırmanış partneri edindikten sonra dilediğiniz aktiflikte tırmanış yapabilirsiniz. Burada unutmamanız gereken nokta kaya tırmanışını deneyimli eğitmenler eşliğinde öğrenmeniz gerektiğidir. İstanbul'da iseniz bir tırmanış salonu olan Boulderhane ekibinden kaya tırmanışı eğitimi alabilirsiniz.

Her gidişimde en fazla iki kere tırmanabiliyorum, omuzlarım ve kollarım yoruluyor, ne yapmalıyım?

Dayanıklılık odaklı tırmanış antrenmanlarını maraton koşularına hazırlık gibi düşünebilirsiniz. Daha uzun süreler ve daha verimli tırmanabilmek için yapmanız gereken, düşük yoğunluklu uzun antrenmanlara odaklanmak ve olabildiğince verimli tırmanıp enerjinizi koruyabilmek için tırmanış tekniğinize yoğunlaşmaktır. Haftada belirli sayıda tırmanışa gitmeniz çok iyi, ancak zayıf yanlarınızı belirleyip onlara yönelik bir antrenman programı hazırlarsanız daha hızlı sonuç alabilirsiniz. Tırmanış dayanıklılığınızı arttırmak için ARC training diye tabir edilen belirli süre/hamle sayısı odaklı antrenmanlar yapabilirsiniz. Bu antrenmanlar sizin seviyenize göre belirlediğiniz hamle sayısına/süreye ulaşana kadar hiç durmadan tırmanmanız ve aralarda molalar vermeniz şeklinde gerçekleşir. Dayanıklılık istiyorsanız kolay hamleler ve uzun süreleri hedeflemelisiniz.

Tek başıma kaya tırmanışı yapabilir miyim?

Kaya tırmanışı, her ne kadar takım sporu olmasa da partner eşliğinde gerçekleştirilen ve güven duygusunun çok önemli olduğu bir spordur. Bir tırmanış ipi eşliğinde gerçekleştirilen uzun kaya tırmanış türlerini tek başına gerçekleştirmek ise mümkün değildir. (Free solo ve deep water solo tırmanış türleri haricinde: bu tırmanışlar Türkiye’de çok az tırmanışcı tarafından yapılmakla birlikte çok zorlu ve riskli tırmanış türleridir.) Tırmanmak için aşağıda sizin emniyetinizi alacak bir partnere ihtiyaç vardır. Kaya tırmanışını tek başınıza gerçekleştirebileceğiniz tek tür kısa kaya tırmanışı yani “bouldering” olacaktır. Kısa kaya tırmanışının tek başına gerçekleştirilebileceği yer ise ancak şehirlerdeki tırmanış salonlarıdır. Bu salonlara tek başınıza gidip yalnızca bir çift tırmanış ayakkabısı ve magnezyum toz ile tırmanabilirsiniz. Ancak doğada kısa kaya tırmanışı yapmayı tercih ettiğinizde yanınızda sırtınızı kollayan (spot’layan) ve güvenli bir şekilde mindere (crash pad) düşmenizi sağlayacak bir partnerin olması gerekebilir.

Karantina sırasında tırmanma isteğimi kaybettim, ne yapmalıyım?

Karantina esnasında hayatımızın asıl gidişatından uzaklaştığımız için kimi istekleri kaybetmenin oldukça normal olduğunu belirtmek isteriz. İsteğinizi veya motivasyonunuzu geri kazanmanın en önemli noktası ise bu sporu neden yaptığınızı ve neden sevdiğinizi kendinize hatırlatmak olacaktır. Fiziksel olarak tırmanıştan ayrı kaldığınız bu süre içerisinde gücünüzü kaybetmemek ve vücudunuzu farklı yönlerde geliştirmek için evde yapılabilen antrenmanlara yönelmek; kayalara kavuşacağınız anlar için bir motivasyon kaynağı olabilir. Bir diğer öneri ise bu süre içerisinde tırmanış videoları ve filmleri izleyerek içinizdeki tırmanış sevgisin alevini canlı tutmaktır. Bu türdeki içerikler aynı zamanda spor ile ilgili yeni teknikler ve yeni bilgiler öğrenmeniz için de iyi bir fırsat olacaktır.

İlginizi çekebilir: Dağcılığı Merak Edenler için 5 Film Önerisi 

Şehirde nasıl antrenman yapabilirim?

Kısa kaya tırmanışı, spor tırmanışa nazaran daha kısa sürede patlayıcı güç isteyen bir disiplindir. Burada hamle zorluklarını üst vücudun gücü belirlediği için karın kasları ve omuzların güçlendirilmesi, yeni başlayan tırmanışçılarda kısa sürede hızlı gelişimin önünü açar. Daha ileriki seviyelerde, kayada topuk takma yetisinin kazanılabilmesi için bacakların da derin squatlarla güçlendirilmesi gerekebilir. Uzun ip boylu tırmanışlarda ise tırmanışçıların kısa kaya disiplinindeki kadar olmasa da omuz ve ön kollarına yönelik güçlendirme yapmaları gerekir. Burada antrenmanlar daha ziyade ön kolların uzun süreli tırmanışlarda dayanıklılığının arttırılmasına yönelik yapılır. Özellikle ön kollarda kılcal damarların genişlemesine yönelik antrenmanlar tırmanışçının kollarının "şişmesini" engeller. Her türlü tırmanış disiplininde sizi ileriye taşıyacak olan diğer bir nokta da parmak güçlendirici antrenmanlardır. Sakatlık riski sebebiyle yeni başlayan tırmanışçılardan ziyade tırmanışta belirli bir seviye üzerine tavsiye edilen bu antrenmanların sonuçları özellikle küçük tutuşlara sahip rotalarda kendini belli eder.

Spor salonlarında veya evinizde yapabileceğiniz yukarıdaki bölge odaklı antrenmanların yanı sıra, şehirdeki özel tırmanış salonlarında da tırmanış pratiği yaparak kendinizi doğadaki kaya tırmanışı faaliyetlerine hazırlayabilirsiniz. İstanbul’daki Boulderhane, DuvarX ve Boulder İstanbul, Ankara’daki Kısa Kaya Boulderevi, İzmir’deki Climbinn ve Eskişehir’deki Boulderes tırmanış antrenmanı yapabileceğiniz başlıca tırmanış salonlarıdır.

Şehirde, özellikle parklarda ve yeşilliklerin içinde, slackline yapmak da kaya tırmanışı için yapılabilecek eğlenceli antrenman çeşitlerinden bir tanesidir. Aklınızda “Peki nedir bu slackline?” sorusu beliriyorsa Slackline Nedir? yazımızı okuyabilir, bu sporu da yakından tanıyabilirsiniz! 

Kaya tırmanışını güvenli biçimde öğrenmek ve bu sporu kendimiz adına sürdürülebilir kılmak için pratik ve teorik eğitimin iş birliğine ihtiyacımız var. Yelpazenin teorik kısmı için Macerita Akademi sayfamızdaki Kaya Tırmanışı içeriklerine göz atabilirsiniz.

Umarız ki bu sorular ve cevapları sizler için faydalı olmuştur, ilk fırsatta kaya tırmanışını deneyimlemeniz dileğiyle!