Gözlerimizi kapatalım ve bir elimizi oyuklarla şekillenmiş bir kayaya diğer elimizi bir su yüzeyinin üzerine koyalım. Hangi temas elinizin daha derine inmesini sağlar?

Deniz, ardında nelerin var olduğunu anlamak için tarihteki pek çok insanın merak duygusu ile bilinmezliğin büyüsünü birleştiren bir kapı olmuştur. Bu yazımızda, su altının kendine çektiği akılların, dalış sporunun gelişmesindeki rollerinin öneminden kısaca bahsedeceğiz.

Dalış ne kadar eskiye uzanıyor?

‍Elbette ki dalış da diğer insan aktiviteleri gibi tarihin süre gelen zamanlarında, insanların en temel ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için ortaya çıkmıştır. İnsanların, hayatlarının devam edebilmesi için suyun altından da yaşamsal kaynakları elde edebileceklerini fark etmeleri aslında bugünkü popüler
tüplü dalış sporunun temellerini atmıştır.

M.Ö. 7.yüzyılda Homeros’un kaleme aldığı İlyada eserinde, bir dalıcının istiridye çıkartmak için yaptığı dalışına övgüsü*, M.Ö. 4500 yılında Antik Mısır Piramitleri’nin ihtişamlı görüntüsünde, sadece derin denizin tabanından çıkarılabilen istiridyedeki değerli sedef kalıntılarının bulunması, M.Ö. 2250 yılında Çin Hükümdarlığı’nda incinin değerli taş olarak kabul görmesi, M.Ö 300 yıllarında Rodos Adası’nın derinlerindeki batıklara hazine arayışı için inen insanların ne kadar derine inerlerse alacakları paranın o kadar artacağına dair inançlarının anlatıldığı hikayeler…

Sınırlarını suyun üstü ve altı arasında zorlayan insanlar, kısıtlı bedensel güçleriyle besin ve değerli eşya bulmak amacıyla antik zamanlara kadar geri giden bu serüvene çıkarak dalış kültürünün temellerini atmışlardır.

Su altında malzeme ihtiyacı nasıl ortaya çıktı?

• İnsan vücudunun sınırlarının keşfedilmesi,
• Su altında basıncın, derinliğe bağlı olarak değişmesinden kaynaklı insan vücuduna etkilerinin gözlenmesi, 
• İnsan vücudunun su altında ısı değişimlerinden büyük ölçüde olumsuz etkilenmesi,
• Basit bir sistem kullanılarak yüksek verimlilik ile su altında hızlı iş yapılabilir duruma gelme isteği,

gibi temel nedenler teknolojinin de gelişmesiyle su altında kullanılan malzemelerin icat edilmesine ve şu anki haline gelmesinde etkili olmuştur.

Dalışın kısa tarihi ne anlatmakta?

16. ve 17.yüzyıllarda Dalış Çanları (Diving Bells) adı verilen sistem, içi dalıcıların girebileceği boyutlarda geniş, ağır bir odacıktan oluşmaktadır. Dalıcının bulunduğu bu çana bağlı bir hortum yardımı ile daimi hava akışı sağlanır ve dalıcı tekneden ineceği derinliğe bırakılarak, yüzeyden insan gücü ile pompalanan havayı solur. Bu sistem, ekipmanlı dalışa dair ilk önemli mekanik donanımdır. 

18.yüzyılın başlarında bir donanma muhafızı olan Chevalier de Beauve, kurşun ayakkabılarla su geçirmez bir elbise geliştirir.* Fransız bilim insanı Sieur Freminet havanın, yüzeyden bir destekle pompalandığı ve dalıcı başlığına iki borudan ulaştığı bir sistemle sabit bir hava kaynağı üretir.*

19. yüzyılın başlarında standart başlığa su geçirmez bir elbise sabitlenerek bir donanım tasarlanmış olmasına rağmen temiz solunabilir havanın daima yüzeydeki bir pompalama sistemine bağlı kısıtlamaları hâlâ mevcuttu. Uzun hava borularının tehlikeli olması, inanılmaz ağır dalış kıyafetleri, su altında dengeyi sağlayan kilolarca ağırlığın taşınması, ekipmanlı dalışın uzun ve yorucu uğraşlarla tamamlanması demekti. 

20. yüzyılda dalıcının dışarı verdiği karbondioksitin doğrudan suya verildiği açık devre tüplü sistemi ve dalıcının karbondioksitinin kullanılmayan oksijenden filtrelendiği ve daha sonra yeniden solunuma gönderildiği kapalı devre tüplü sistemi, ekipmanlı dalışın daha bilinir hale gelmesini sağladı. Böylelikle bir dalıcı yüzeye bağlı kalmadan su altı keşfi yapabilir evreye gelmiş oldu. 20. yüzyılın ilerleyen dönemlerinde dalış donanımının gelişmesindeki en kuvvetli itici güç, bu yüzyılda savunma alanında askeri yönden avantajlı hale gelmek için operasyonlarda dalışın da kullanılması olmuştur. 

Özellikle 2.Dünya Savaşı zamanında gizli askeri operasyonlarda, bilimsel çalışmalarda, acil arama ve kurtarma görevlerinde ve teknik alanlarda dalışın yapılmaya başlanması, zahmetli olan donanımlı dalışın geçen yüzyıllara oranla daha pratik yönde şekillenmesine olanak sağlamıştır. Dalış kıyafetleri eskiye göre hafiflemeye, hava kaynakları ve regülatörler kısalmaya, ağırlıklar daha kontrollü kullanılmaya başlanmıştır.

Bu noktada 2. Dünya Savaşı’na bir denizaltısında görev alarak dahil olan Jacques-Yves Cousteau adında deniz aşığı bir insan, keşfedilmemiş derinleri öğrenmeye, eski dalış icatlarını modern düzenlemelerden geçirerek oşinografi seferlerine çıkmaya başladı. Dalış tarihinin mavilere en gönülden bağlanmış kaşifi olan Jacques-Yves Cousteau, ulaşılmaz ve bilinmeyen yerleri tanıtmak emeli ile çıktığı deniz aşırı yolculuklarında modern tüplü dalışın doğmasında ve yaygınlaşmasında öncü oldu.

Basit bir nefes tutma refleksi ile başlayan; balık, hazine ve mercan arayışının, biz insanları getirdiği nokta inanılmaz. Derinleri merak eden insanların yaptıkları bir hobi, geçmişinde ancak böylesine zengin maceralar taşıyabilirdi. 

Bu yazımızda, insanların su altına gerçekleştirdikleri dalışların nasıl bir spor haline evrildiğini anlattık. Umarız tüplü dalışın tarihini okumak da keyifli olmuştur. Eğer ilginizi çektiyse bu yazının devamında Tüplü Dalış Nedir ve Nasıl Yapılır? başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz. Gelecekteki diğer başlıklar için takipte kalın!

‍

İlginizi Çekebilir: Tüplü Dalışın Tarihine Doğru Bir Yolculuk: Kaptan Cousteau

‍

Kapak Fotoğrafı 📷: Ocean Exploration and Research