Kaya Tırmanışı Malzemeleri

Yeni başlayan tırmanışçılar için kaya tırmanışında kullanılan malzemelerin çeşitliliği ve kendi içlerindeki farklılığı ilk başta göz korkutucu gelebilir. Kaya tırmanışına yeni başlandığında bunun normal karşılanabileceğini, sporun içerisine girip tecrübe kazandıkça farklı türdeki malzemelerin avantaj ve dezavantajlarına hakim olunabileceğini belirtmekte fayda var. Tırmanışa yeni başlayan kişilerin bu çeşitli malzemeleri direkt satın almak yerine, önce tanıdıklarından ödünç alarak veya ortak malzeme havuzu imkanı sağlayan kulüplerde deneyerek test etmesi ve sonrasında hem kendilerine hem de hedeflerine uygun olan malzemeleri satın almalarının daha faydalı olabileceğini de belirtelim. Biz bu yazımızda kaya tırmanışına hızlı bir giriş yapmak isteyen maceracılar için kısa bir tanıtım yapacağız. Kaya tırmanışında kullanılan temel malzemeleri aşağıdaki başlıklar altında inceleyeceğiz:

• Kaya Tırmanış Ayakkabıları
• Tırmanış Kemerleri
• Kasklar 
• Tırmanış Tozu ve Torbası
• Tırmanış İpleri
• Emniyet Aletleri
• Karabinalar
• Ekspresler
• Emniyet Gözlükleri ve Eldivenler
  

Kaya tırmanışı malzemelerine geçmeden önce Akademi sayfamızda yer alan Kaya Tırmanışı Nedir? yazımıza göz atabilrsiniz.

Kaya Tırmanış Ayakkabıları

Hangi tip tırmanış yapacak olursanız olun sahip olmanız gereken tırmanış ekipmanların başında kaya tırmanış ayakkabıları gelir. Kaya tırmanış ayakkabısı seçerken tırmanacağınız kaya tipi ve nasıl bir eğimde tırmanacağınız en önemli iki etmendir. Tırmanış ayakkabıları düz tabanlı, yarı agresif ve agresif olmak üzere üç taban çeşidine sahiptir. Tırmanış yapacağınız rotadaki eğim negatife doğru kaydıkça agresif tabanlı ve daha sıkı ayakkabılara ihtiyaç duyarsınız. 

Bağlama biçimleri ise bağcıklı, cırt cırtlı ve slip-on olmak üzere üçe ayrılır. Bağcıklı ayakkabıları ayağınızın istediğiniz bölgesinde istediğiniz sıkılıkta ayarlayabileceğiniz için uzun süren veya yüksek performans gerektiren tırmanışlar için kullanabilirsiniz. Cırt cırtlı ve slip-on ayakkabılar ise gün içerisinde rotadan rotaya yürüdüğünüz durumlarda daha hızlı giyilip çıkarılabildikleri için tırmanışlarınızda kolaylık sağlarlar.

Burada detaylara inmeden hızlıca bahsetmek gerekirse tırmanış ayakkabılarını üç farklı kategori altında inceleyebiliriz:

• Negatif eğimde performans 

Agresif tabanlı, herhangi bir bağlama tipine sahip, oldukça sıkı topuk bölgesi, nispeten rahat başparmak alanı ve genel anlamda ayağınızı sıkıca saran ayakkabılar tercih edilmelidir.

• Dik eğimde yüksek performanslı tırmanış 

Yarı agresif tabanlı, bağcıklı ve sıkı başparmak alanına sahip ayakkabılar tercih edilmelidir. Burun ile basışın (edging) önemli olduğu yerlerde sert tabanlı ayakkabılar kullanılırken, yüzey sürtünmesi ile basışlarda (smearing) yumuşak tabanlı ayakkabılar kullanılır.

• Dik eğimde günlük tırmanış

Düz tabanlı, herhangi bir bağlama stiline ve rahat başparmak alanına sahip, günlük kullanımda sizi yormayacak ayakkabılar seçilmelidir. Günlük kullanım ayakkabılarının sık giyileceklerini düşünerek uzun ömürlü olması adına sert ve kalın tabanlı ayakkabılar seçebilirsiniz. 

Kaya tırmanış ayakkabıları ile ilgili detaylı bilgi için Kaya Tırmanış Ayakkabıları Akademi yazımıza da göz atabilirsiniz.

‍Tırmanış Kemerleri

İp emniyetine girdiğiniz spor ve geleneksel tırmanış disiplinlerinde kullanılan tırmanış kemerleri, satın alırken dikkatli olmanız gereken emniyet ekipmanları arasındadır. Bu kemerler düştüğünüzde sizi tutacak olan ip ile vücudunuz arasındaki bağlantıyı sağlar.

Bacaklarda ve belde bulunan üç adet yastıklamaya sahip halkanın birbirine bağlanmasından oluşan bu ekipman farklı boylarda üretilir. Dar gelen kemerler uzun süre ipe asılı oturduğunuz durumlarda rahatsızlığa yol açacaktır. Bol gelen kemerler ise belinize doğru kayıp oldukça yukarı çıkarak rahatsızlık oluşturabilir. Bu sebeple tırmanış kemerlerini almadan önce mutlaka denemeniz gerekir. Yeni başlayanlar için olabildiğince çok yastıklamaya sahip, rahat tırmanış kemerleri tavsiye edilir.

‍

Kasklar

Kaskların birincil amacı tırmanışçıları (tırmanan kişi ve emniyet alan kişi) düşen taş veya yukarıdaki tırmanışçının hatası sonucu düşürebileceği malzemelere bağlı kafa yaralanmalarından korumaktır. Ayrıca tırmanış esnasında düşüşlerde (düşme şekline bağlı olarak), tırmanışçı başını duvara çarpabilir. Bu gibi durumlarda olası yaralanmalara karşı tırmanırken kask takılmalıdır. Spor tırmanış rotalarında kask takmayan tırmanışçıların her ne kadar tecrübeli olurlarsa olsunlar bu gibi risklere maruz kalacakları unutulmamalıdır. Özellikle yeni tırmanışçıların hata yapma olasılıklarının daha yüksek olacağı göz önünde bulundurularak kask takmaları önemle tavsiye edilmektedir. 

Gelişen teknoloji ile birlikte kasklar eski modellere nazaran oldukça hafif ve nefes alabilen yapılara bürünmüşlerdir. Köpük kasklar bu alanda minimum ağırlık ile maksimum korumayı sağlarken, daha ağır yapıya sahip sert dış kabuklu kasklar daha dayanıklıdır. Sert dış kabuklu kasklar ufak darbelerde daha az deforme olacakları için daha uzun ömürlüdür. Köpük kasklar ise orta-yüksek şiddette bir darbeden sonra ileride daha az koruyucu olacağından, emekliye ayrılması gereken tırmanış ekipmanları arasındadır.

Tırmanış Tozu ve Toz Torbası

Tırmanış tipinden bağımsız olarak her disiplinde değişmeyen bir ekipman da tırmanış tozu ve toz torbasıdır. Tırmanış tozunun amacı ellerdeki nemi alıp tırmanışçının kayada daha fazla sürtünmeye sahip olmasını sağlamaktır. Özellikle elleri fazla terleyen tırmanışçıların performansını önemli ölçüde arttıran tırmanış tozu, tercihe göre ufalanmış halde, büyük parçalar halinde, sıvı halinde veya blok halde satın alınabilir. Bazı tırmanışçılar kullandıkları tozun çakıl büyüklüğünde parçalar halinde olmasını kullanım açısından daha rahat bulurken diğer grup tamamen ufalanmış toz kullanmayı tercih edebilir

Kullanılan tozun tırmanışçının belinde taşındığı torba ise basit bir büzgü ile açılabilen elinizin ancak girebildiği büyüklükte bir ekipmandır. Bu toz torbalarının çoğunluğu bele bağlanabilen bir kemer ile birlikte gelir, ancak tırmanış kemerine de direkt bağlanabilirler. İhtiyaca ve kişisel tercihe göre bu torbaların üzerinde ufak ceplere ve fırça gözlerine sahip olan modelleri de bulunur.

Tırmanış İpleri

Düşüş anında tırmanışçının güvenliğini sağlayan ana ekipmanlardan bir diğeri de tırmanış ipidir. Tırmanış ipleri dış kılıfı ve asıl yükü taşıyan dinamik iç kısımdan oluşur. Dış kılıfın görevi ipi sert kaya yüzeyinde aşınma ve keskin kenarların oluşturabileceği diğer yıpranmalardan korumaktır. İç kılıf ise esneyip kısalarak düşüşünüzün dinamik yükünü ve belinizde oluşacak darbeyi absorbe etme görevini üstlenir. 

Rotalara yaklaşımın uzun olduğu senaryolarda ipi uzun süre taşıyacağınız için daha hafif tırmanış iplerine yönelebilirsiniz, ancak bu ipler hafifledikçe fiyatlarının da yükseleceğini göz önünde bulundurmalısınız. 

Tırmanış ipleri dinamik ve statik (durağan) ipler olarak ikiye ayrılır. Statik ipler istasyonlarda ve uzun duvar tırmanışlarında yükleri yukarı çekmek gibi işlerde kullanıldıkları için dinamik yüklerin oluşacağı düşüşler sebebiyle tırmanışçının güvenliğini sağlamak için kullanılmazlar. Aldığınız iplerin dinamik ipler olduğuna dikkat etmelisiniz.

Emniyet Aletleri

Tırmanışta kullanılan emniyet aletleri klasik tübüler (atc) ve auto-block olarak ikiye ayrılırlar. Auto-block diye tabir edilen emniyet aletleri, emniyetçinin dikkatinin dağınık olabileceği senaryolarda emniyetçi ipi tutmasa bile tırmanışçının düşüşünü durduracak veya yavaşlatacak şekilde tasarlanmışlardır. Bu tarz aletlerin tek bir çeşidi yoktur, farklı markalar, farklı mekanizmalarla bu otomatik yavaşlatma işlemini sağlayacak aletleri satışa sunmaktadırlar. Bu tarz emniyet aletleri genelde klasik emniyet aletlerine nazaran oldukça pahalıdır. 

Emniyet almayı yeni öğrenen tırmanışçılar için auto-block (örneğin: gri-gri)emniyet aletleri daha güvenlidir. Ancak genel kanı emniyet almaya yeni başlayan tırmanışçıların önce klasik emniyet aletleri ile yetkinlik kazanması ve sonrasında auto-block aletlerin riski azaltma amacıyla kullanılmasının daha doğru olduğu yönündedir. Eğer ileride çok ip boylu rotalarda tırmanacaksanız, aşağıdaki tırmanışçının emniyetini almanızı sağlayacak fazladan bir halkaya sahip kılavuz (guide) özellikli emniyet aletlerini satın almayı düşünebilirsiniz. 

Karabinalar

Karabinalar temelde yaylı kapılara sahip metal halkalardır. Kilitli ve kilitsiz kapı olarak ikiye ayrılırlar. Kilitli kapıya sahip karabinalarda, karabinanın kapısının istenmeyen bir zamanda açılmasını engelleyecek bir mekanizma bulunur. Bunlardan en yaygını vidalı kapılardır. Karabina kapandıktan sonra döndürülen vidalı mekanizma sayesinde taktığınız karabinanın açılması engellenmiş olur. Tri-lock denen çekme ve döndürme aksiyonu ile çalışan veya büyük firmaların piyasaya sürdüğü yeni mıknatıslı ve çift kapılı modeller de bulunmaktadır.

Karabinalar emniyet almak ve istasyon kurmak gibi önemli bağlantı noktalarında kullanılırlar. Kilitsiz olan karabinalar istasyon noktalarına ulaşırken ara emniyet noktalarında (boltlarda) daha az öneme sahip ancak daha hızlı olmanın önemli olduğu yerlerde kullanılır. Spor tırmanışta, tırmanışçının kullandığı ekspres diye tabir edilen iki kilitsiz karabina ve bir perlondan oluşan ara emniyet ekipmanı duvardaki sabit noktalara kolayca takılıp ara emniyet noktaları oluşturulur. 

Ekspresler

Ekspresler iki kilitsiz karabina ve perlondan oluşan malzemelerdir. Bu malzemeler spor ve geleneksel tırmanış esnasında istasyon noktalarına giderken ara emniyet ekipmanı olarak kullanılırlar. Spor tırmanışta, bu malzemelerin direkt takıldığı, kayaya önceden yerleştirilmiş olan “boltlar” mevcutken geleneksel tırmanışta bu ekspresleri kendi yerleştirdiğiniz güvenlik ekipmanına bağlarsınız. 

Spor tırmanışta kısa perlonlu ekspresler daha revaçtayken geleneksel tırmanışta yük yönünü daha kolay ayarlayabilmek amacıyla uzun perlonlar kullanılır.

Emniyet Gözlükleri ve Eldivenler

Uzun süreli emniyet alacağınız durumlarda başınızı sürekli olarak yukarıya yani tırmanışçıya çevireceğiniz için gün sonunda boyun ağrıları çekmeniz olasıdır. Özellikle uzun soluklu faaliyetlerde art arda gelen uzun tırmanışlar bu ağrılara bağlı şikayetlerin artmasına sebep olabilir. Bu noktada, emniyet gözlüğü denilen, düz bir şekilde karşıya baktığınızda size yukarıyı gösteren prizmalara sahip gözlüklere ihtiyaç duyabilirsiniz. Özellikle son zamanlarda popülerleşen bu gözlüklerin halihazırda gözlük takan insanlar için gözlüğün üzerine yerleştirilen klipsli modelleri de mevcuttur. 

Bu uzun günlerde emniyetçilerin bir diğer dostu da emniyet eldivenleridir. Hareket kabiliyetini kısıtlamadan emniyet almayı sağlayan bu eldivenler uzun süren günlerde ellerde oluşan aşınmayı ve tırmanışçının düşüşü anında durdurduğunuz ipin ellerinizi tahriş etmesini önler. Yapılan işin hacmi arttıkça bu tarz konfor ekipmanlarının kıymeti daha iyi anlaşılır hale gelir. 

Bu yazımız kaya tırmanışına başlamak ve ne tür malzemelerin gerekli olduğunu bilmek isteyen kişilere bir başlangıç kılavuzu niteliği taşımaktadır. Kaya tırmanışı malzemeleri ile ilgili daha detaylı yazılar için Kaya Tırmanışı Akademi sayfamızı takipte kalın! Kaya tırmanışını her zaman yetkin ve deneyimli kişiler eşliğinde, güvenli ortamlarda gerçekleştirmeyi ise ihmal etmeyin.

Yükseklerdeki manzaraların tadını çıkaracağınız maceralarınız olması dileğiyle!