Tırmanış, uzaktan bakıldığında daha çok “güç”, “dayanıklılık”, “cesaret” gibi kavramların doğadaki yansıması gibi algılanıyor. Ya da uzun boylu olmanın “daha yükseğe tırmanmak” için büyük bir avantaj olduğu düşünülüyor. Öncelikle zihnimizdeki bu kavramların bizde olmadığı zaman başarısız olacağımız ya da fazlasıyla olduğu zaman çok başarılı olacağımız ön yargısından sıyrılmak gerekir. Tırmanış, bu kavramların desteklediği; ancak temelde “teknik” ve “hamle”ler üzerine kurulu bir spordur. Örneğin, tırmanışı öğrenirken sürekli kol gücünü arttırmak, tekniklerin öğrenilmesini engelleyebilir ve ilk başlarda yardımcı olduğu düşünülen kol kuvvetinin kişinin tırmanış gelişiminin hem teknik açıdan hem de iskelet/kas sağlığı açısından önüne geçebilir. 

Tırmanışın güçten bağımsız olarak, tekniğine odaklanarak öğrenilebilmesi için şu konulardan bahsedeceğiz:

• Verimli tırmanış teknikleri
  

• Denge koruma teknikleri
  

• Tutamak / Tutuş Şekilleri
  

• Ayak basış teknikleri
  

• Tırmanış hamleleri
  

Tırmanış tekniklerinden bahsetmeye başlamadan önce, tüm bunların birer öneri olduğunu ve herkesin kendi riskini alarak yapması gerektiği; yeni başlayacak olan arkadaşlarımızın bir eğitmen eşliğinde bu spora giriş yapmasını tavsiye ediyoruz.

Verimli Tırmanış ve Denge Koruma Teknikleri

Tırmanış, özellikle uzun rotalarda ancak verimliliğin sağlanması ile mümkündür. Doğru hamleler yapılmadığında, gereğinden fazla güç harcandığında, bir hamleyi yapmadan önce yanlış bir pozisyonda beklendiğinde yorulma başlayabilir. Yorgunluk, tırmanış esnasında hem fiziksel kapasiteyi sınırlandıran hem de sağlıklı düşünmeyi engelleyen bir faktör olarak düşünülebilir. Bu nedenle hem rotayı bitirebilmenin hem devamında başka rotalarda da tırmanabilmenin ve günün daha keyifli geçmesinin anahtarı olabildiğince az yorulmaktır.

Bunun için şu tavsiyeleri dikkate almakta fayda var:

‍

Kollar düz kalmalı!

Tırmanırken ağırlığınızı kasların taşımasındansa eklemlerinizin taşıması kesinlikle daha geç yorulmanızı sağlayacaktır. Tırmanırken olabildiğince kolları düz tutarak, dirseklerden kırmayarak tutamaklara ağırlığınızı verebilirsiniz.

‍

Kalçalara odaklanın!

Ne kadar güven verse de kalçayı duvara paralel tutarak tırmanmak hem kolların düz kalmasını zorlaştırır hem de hareket kabiliyetini sınırlandırır. Bunun yerine bir sonraki hamleyi yapacağınız tarafınızı duvara daha yakın tutmalısınız.

Ağırlığınızı ayaklarınızın hizasında tutabilmek ve ağırlık merkezinden uzaklaştırmamanız için kalçayı olabildiğince yüzeye yakın tutmalısınız. Bu şekilde hem daha az yorulur hem de bir sonraki hamle için erişim mesafenizi artırabilirsiniz.

‍

Önce gözünüzle tırmanın!

Tırmanmadan önce gözünüzle rotayı takip ederek, tutuş ve hamleleri de göz önünde bulundururarak nasıl tırmanacağınızı hayal edin, bu sayede rotada fazla düşünmeden ilerleyebilir, ve dinlenme pozisyonlarını önceden kestirmiş olursunuz. Ayrıca rotaya girdikten sonra da özellikle ayak basamaklarını gözlerinizle aramak her hamlenizde en doğru ayağı kullanmanıza yardımcı olur.

‍

İyi bir dinlenme yeri her zaman değerlendirilmeli!‍

Uzun bir tırmanış günü oldukça yorucu olabilir, ancak dinlenebildiğiniz sürece tırmanışları tamamlamak daha kolaydır.Tırmanış esnasında dinlenmek, çoğunlukla kollardaki yükün biraz hafifleyebildiği pozisyonlarda kolları sallayıp laktik asidi dağıtarak bir süre aynı pozisyonda beklemeyi gerektirir. Bu sebeple kollardaki yükü azaltabileceğiniz pozisyonları kovalamalısınız. Burada özellikle dikkat edilmesi gereken yukarıda da belirtilen kolların düz kalması gerekliliğidir. Yanlış tutamak veya pozisyonlarda yapılan dinlenme tam aksine sizi  dinlendirmekten çok yorabilir, dikkat!

‍

Denge Koruma Teknikleri

Tırmandığınız rotalarda her zaman büyük ve kolay tutulabilir tutamaklar olmayabilir. Bu durumda tırmanabilmek için vücudunuzu nasıl pozisyonlandırdığınız önem kazanır. Örneğin tutuşu yan olan tutamaklarda dengenin sağlanması, tutamağın çekiş yönüne zıt olacak şekilde ayakların rotada yerleştirilmesi ile mümkündür. Yine aynı örnek için bir eliniz bu tutamakta iken diğer eliniz zıt bir çekiş yönü ile öbür taraftaki bir tutamakta olabilir. Aynı tutamağı tek veya iki el ile tutarsanız o tutuşu güçlendirmek için tüm ağırlığınızı ona verebilirsiniz. Ayağınız her zaman bir basamağa basmak zorunda değil, bir sonraki hamleyi yapabilmek için ayak ucunun herhangi bir yere basmadan yüzeye değmesi bile yeterli olabilir.

Tutamak / Tutuş Şekilleri

Her kayanın kendine has bir yapısı yapısı vardır, bu nedenle tutuşları da mutlaka farklılık gösterir. Ancak bu tutuşları kategorilendirmek yine de mümkündür. Bu içeriğimizde genel hatlarıyla tutamak türlerini ve onların tutuş şekillerini anlatacağız. Bunların verimli bir şekilde kayada algılanıp tutulması ise sizlerin bu süreçte edindiğiniz tecrübelere göre farklılık gösterecektir.

Tutuş şekillerine başlamadan önce şunlara dikkat etmekte fayda var:

• Vücudun bir sonraki hamlesine göre tutamağı doğru şekilde tutun ve gerekiyorsa vücudunuzu ona göre çevirin.
• Tutamağın tutuş yönünü dikkate alın, en rahat tutulabilir tutamağı dahi yanlış yönden tutarsanız size hiç yardımcı olmayacaktır.
• Tutamağı gereğinden daha sıkı tutmayın, bu sizi çok çabuk yoracaktır.
  

‍

Cep (Jug)

Büyük ve elinizin neredeyse tamamı ile kavrayabileceğiniz kadar büyük tutamaklardır. Kolay tutulabilirler ve iyi bir dinlenme fırsatı sağlarlar.

Köşe/Kenar (Edge/Ledge)‍

Duvardaki çeşitli uzunluk ve derinlikteki, merdiven basamağı şeklindeki tutamaklardır. Bazen ayağınızın ucu ile zor durabildiğiniz kadar küçük, bazen de vücudunuzun tamamı ile üzerinde durabileceğiniz kadar büyük tutamaklardır. Kayada her yöne doğru bulunabilecekleri için vücut pozisyonu ve tutamağın çekiş yönüne dikkat!

‍

‍Crimp‍

“Edge” tutamağının yalnızca parmak uçlarının tutabileceği kadar küçük bir versiyonudur. Bu tutamakta daha iyi bir tutuş için vücut ağırlığınızı yüzeye yaklaştırmalısınız. Bu tutamakları iki farklı şekilde tutabiliriz;

• Açık Crimp: parmak uçlarının tutamakta, avuç içinin yüzeye dönük olduğu tutuştur. 

• Kapalı Crimp: parmak uçlarının birbirine yapışık şekilde tutamakta, parmak eklemlerinin de keskin bir açıda durduğu ve baş parmağın destek için işaret parmağına doğru basınç yaptığı tutuştur. Açık crimpe göre daha güçlü ve sağlam bir tutuştur ancak parmak tendonlarını zorlayıcı bir tutuş olduğundan sakatlanma riski vardır, dikkat!

‍

Pinch

Baş parmağın tutamağın bir tarafında, diğer parmakların ise öteki tarafında olup tutamağı kavradığı tutuş şeklidir. Baş parmak bu tutuşu çok sağlamlaştırdığından bu tutuşu mümkün olan her tutamakta uygulamak gerekir.

‍

Sloper

Belirgin bir “tutamak” değillerdir, daha çok kaya yüzeyindeki yuvarlak hatlı çoğunlukla büyük çıkıntılardır. Bu tutamaklar ile hamle yapabilmek ve dengede kalabilmek için vücut pozisyonu çok önemlidir! Bu tip tutuşlarda vücut ağırlığı olabildiğince aşağıda tutulmalı ve vücut sıkı ve gergin olmalıdır. Ayrıca bu tip tutuşlarda ilave küçük çıkıntı / girintiler var ise sürtünmeyi artırmak için destek alınabilir.

‍

Delik (Pocket)

Kayanın içindeki boyutları ve genel şekilleri değişken olabilen deliklerdir. Yalnızca tek bir parmağın girebileceği kadar küçük (mono), ya da tüm elinizin gireceği kadar büyük olabilirler. Orta parmağımız en güçlüsüdür, bu nedenle 1-2 parmaklık yer varsa orta parmağınızı da deliğe yerleştirdiğinize emin olun. Şekilleri itibarı ile farklı yönlerden de tutuş verirler, ne taraftan tutulacağı vücut pozisyonuna göre değerlendirilmelidir. Ancak parmak tendonlarını fazla zorlamamaya dikkat!

‍

Alt Tutuş (Undercling)‍

Tırmanış hamleleri başlığı altında da bahsettiğimiz, tutuşu yukarı yönde olan, yani elinizin tutamağı altından kavrayarak yukarı baktığı tutuştur. Tutuşun en iyi şekilde değerlendirilebilmesi için ayaklar yükseğe yerleştirilmeli ve tutamak hemen hemen bel hizasında kalacak şekilde vücut gergin tutulmalıdır. Böylelikle erişim alanı artacak tutuş için en doğru pozisyon alınmış olacak.

‍

Flake 

Genellikle çatlayarak bir kısmı kayadan ayrılmış uzun bir Jug (cep)  yüzeyi gibi düşünülebilir. Çatlak büyük olduğunda elin tamamı içeri yerleştirilerek jamming (el sıkıştırma) tekniği uygulanır, ya da daha kolay bir yöntem olarak ayrılan parçanın kenarı kullanılarak daha önceki “tırmanış hamleleri” yazımızda da bahsettiğimiz lay back (yaslanma) yöntemi kullanılarak kollar düzleştirilir ve tutamağın azami tutuşu sağlanmış olur.‍

‍

Gaga (Horn)‍

Kayadaki dışa doğru büyük çıkıntı şeklindeki, elin tamamen kavrayabildiği tutamaklardır. Genellikle sağlam bir tutuş verirler.

Ayak Basış Teknikleri

Tırmanışta yükün büyük bir kısmını ayaklar üstlenir! Doğru ayak basışları ile yapılan tırmanışta denge korunur, tekil hamlelerdeki erişim mesafesi arttırılır ve azami verim elde edilir.

Tırmanış ayakkabılarının öne doğru daralan şeklinin amacı, ayakkabı ucunun sıkı ve her basışta uygulanan kuvvetin dağılmadan tek bir noktada uygulanarak basışı sağlamlaştırmasıdır. Bu nedenle kayada bir basamağa basarken olabildiğince ayak ucu kullanılmalıdır. Ayak ucuna yakın bölgeler dışındaki kısımların basılması yazının devamında belirteceğimiz istisnai durumlar dışında basışı zayıflatır, dengenin korunmasını zorlaştırır ve bir sonraki hamle için erişim mesafesini kısaltır.

‍

‍Edging‍

Tırmanış ayakkabılarının ucuna yakın kısımların yüzeydeki bir basamağa basılması tekniğidir. Özellikle küçük basamaklarda ayak baş parmağının daha kuvvetli olması sebebiyle iç uç basışlarını kullanır ve bundan güç alarak hamleyi tamamlarız. Gerektiğinde dış ucun da basılması gerekebilir. Bir sonraki hamleye göre alınan vücut pozisyonu iç veya dış uç basışını belirler.

‍

Smearing

Basmak için ayak basamağı olmayan veya tutuşun zayıf olduğu, genellikle pozitif yüzeylerde kullanılan, ayakkabının tabanı ile yüzeye baskı yaparak uygulanan tekniktir. Bu durumda da ayakkabının ön alt yüzü kullanılmalı. Ancak basışı yaparken yine de yüzeyde fazladan bir çıkıntı varsa sürtünmeyi artırmak için özellikle burası kullanılabilir.

‍

Ayrıca ayak basış teknikleri ile ilgili şu bilgilere de dikkat etmekte fayda var;

• Özellikle başlangıç aşamasında ayakları vücudunuzun geri kalanından uzak yerlere basmamalı ve iyi bir denge için her zaman iyi/sağlam ayak basamaklarını kontrol etmelisiniz. 
  

• Tırmanışın büyük bir kısmını sanılanın aksine yukarıya değil; aşağıya, ayaklara bakmak oluşturuyor. Yeri geldiğinde el tutamaklarından çok ayak basamaklarına bakmanız gerekiyor.
  

• Ayak ucunu bir basamağa bastığınızda topuğunuzu da olabildiğince aşağı almalısınız, böylelikle o basamak üzerindeki sürtünme artacağından daha güvenli bir basış sağlanmış olur.
  

• Ayağınızı bir yere bastığınızda orada tutup oynatmadan hamlenizi öyle yapın, çok daha güvenli olacaktır.
  

Tırmanış Hamleleri

Tırmanış, ancak tüm vücut ortak bir dille hareket ettiği sürece mümkündür. Bu nedenle olabildiğince az güç harcayarak ve yorulmadan tırmanabilmenin sırrı daha önce bahsettiğimiz ayak basışları, denge ve verimli tırmanış tekniklerinin bir arada kullanılmasıdır. Bu içeriğimizde bahsedeceğimiz pozisyon ve hamlelerin amacı da tırmanışınızı kolaylaştırmaktır.

‍

Backstep

Bu hamlede ayak ucu ile değil, ayağın dışı ile kayaya basılır ve o taraftaki kalça yüzeye yaklaştırılır. Böylelikle hem kolun düz kalacağı bir dinlenme pozisyonu yakalanabilir hem de bir sonraki tutamağa erişmek için yeterli mesafe sağlanabilir.

Diz Düşürme (Drop Knee)

Backstepin bir ileri aşamasıdır. Burada ayak kalça hizasındaki bir basamağa getirilir ve bu taraftaki kalçayı duvara doğru çevirirken diz aşağı doğru yönlendirilir. Hem çok iyi bir dinlenme pozisyonudur hem de bir sonraki tutamağa uzanmak için yeterli erişim mesafesini sağlayabilir.‍

‍

‍Baca Tekniği (Stemming)

El ve ayaklardan ikisinin birbirine karşıt yönde baskı yaptığı pozisyondur. Genellikle baca, kenarı belirgin veya benzer yapıdaki çıkıntıları olan düz bir duvarda uygulanır. Bu hamlede temel amaç dengeyi korumaktır. Bacak kaslarına dayanan bir hamle olduğundan oldukça verimli ve dinlenme şansı veren bir hamledir.

‍

‍Flagging

‍Ağırlık merkezini kaydırmak için ayak ile karşıt denge yapıldığı hamledir. Burada amaç yapılan bir hamle sonrasında savrulmayı engellemek. Genellikle tutamak ve basamakların aynı tarafta olduğu ve dengeyi kurmanın zor olduğu durumlarda yapılır.

‍

Yaslanmak (Laybacking)‍

Ellerin çatlak ya da büyük bir kanat tutamağını tutup ayakların yüzeye basarak karşıt baskı oluşturduğu pozisyondur. Bu şekilde kollar düzleşir ve işin büyük kısmını yine ayaklar yaptığı için dinlenme fırsatı verir. Genellikle “jamming (el sıkıştırma)” fırsatı vermeyen dar çatlak rotalarında ya da dihedral (yatay) çatlakların olduğu rotalarda yapılabilir.‍

‍

‍Mantle‍

Bir ayak basamağına el ile baskı uygulayarak ayağın bu noktaya çekildiği hamledir. Sadece parmaklarla değil, avuçla da parmaklar aşağı bakacak şekilde uygulanabilir. Rota sonunda kayanın tamamen üzerine çıkmak gerektiği durumda kullanmanın yanı sıra rota ortasında da ayağı yüksek bir yere yerleştirirken dengenin sabit kalması için kullanılabilir.‍

‍

‍Undercling

Daha yaygın olan aşağı çekiş ile kullanılan tutamaklardan farklı olarak tutuş imkanını yukarı çekerek veren bir tutuştur. Bu tutuşun ideal kullanımı olabildiğince yüksek ayak yerleştirerek tutuşun olabildiğince yukarıdan gerçekleşmesini sağlamak, yani tutuşun bel hizasında olduğu ve kolun düz olduğu durum bu pozisyonun en verimli halidir. Hamle doğru yapıldığında bir sonraki yüksek tutuş için erişim mesafesi artırılmış olur.

Sidepull‍

Yandan çekişli olan tutuşlar için kullanılan yöntemdir. Hamlenin başarılı olması için vücudun geri kalanı tutuşun tersi yönüne kaydırılarak denge sağlanmalıdır. Bu tutuşların da kullanılmasıyla birlikte erişim alanınızdaki tutamaklar sadece üzerinizdekiler değil, yanınızdakiler de olacaktır.‍

‍

‍Gaston‍

Sidepullun tersi olarak düşünebileceğiniz, kendinize doğru değil, sizden dışarı, yana doğru iterek bir sonraki hamleye geçtiğiniz tutuştur. Hamlenin doğru olması için dirsek sizden dışarı, yana doğru bakarken, parmaklar size doğru bakan taraftadır. Hamle daha çok omuz kuvveti gerektirdiğinden, başlarda dengesiz bir hamle gibi gelebilir ancak bu hamlenin öğrenilmesi ile birlikte birçok rota ve hamlenin önü açılacaktır.‍

‍

Palming‍

Ayaklarla sağlanan smearing yönteminin avuç içi ile uygulanmasıdır. Özellikle pozitif eğimli yüzeylerde ayak değiştirilirken dengenin korunmasına yardımcı olur. Bu durumda parmaklar aşağı bakacak şekilde hamle yapılabilir, iyi tutamaklar olmadığı durumda çok yararlıdır. Pozitif eğimli yüzeylerin yanı sıra stemming yapılan bacalarda da belirgin tutamaklar olmadığı halde yüzeye avuç içi ile karşıt baskı uygulanarak denge sağlanabilir.

‍

Topuk Takmak (Heel Hook)

‍Topuğun uygun bir basamağa yerleştirilerek üçüncü bir el gibi tutuşun sabit kalmasını sağlayarak yapılan bir hamledir. Bu hamle yapılırken topuk vücudun yanında kalan bir basamağa yerleştirilerek kalça sıkılır, topuk kendinize doğru çekilip ayak parmak ucu ileriye bakacak şekilde pozisyonlanır. Öğrenilmesi zaman alabilir, ancak öğrenildiğinde yapılamayan birçok hamle ve rotayı kurtarır.‍

‍

‍Dize Düşmek / Oturmak‍

Yana doğru yapılacak hamlelerde; yandaki yüksek bir ayak alındığında o tarafa doğru yönelerek neredeyse topuğun kalçaya değecek kadar dizin yana açıldığı pozisyondur. Bu pozisyon kollar için dinlendiricidir ve bir sonraki hamle için oldukça dengelidir.